عیب‌یابی در سفالگری: چرا سفال‌های من می‌ترکند، تاب برمی‌دارند یا لعابشان خراب می‌شود؟
نویسنده: نوید معین زاده،مدرس دوره های سفالگری
یا عیب‌یابی در سفالگری و رفع آن، به مرور به استادکار بهتری تبدیل خواهید شد
سفالگری هنری زیبا اما گاهی چالش‌برانگیز است. ترک‌خوردن گِل، تاب برداشتن ظروف یا خراب شدن لعاب می‌تواند هر سفالگری را ناامید کند. اما هر مشکل، یک درس جدید است. در این راهنما، شایع‌ترین مشکلات سفالگری و عیب‌یابی در سفالگری را بررسی می‌کنیم تا با دانش کافی، آثار زیباتری خلق کنید.
مشکلات رایج در مرحله ساخت بدنه گِل خام و خشک شده
ترک خوردن گل هنگام کار یا خشک شدن :
دلایل:
- خشک شدن سریع گل (رطوبت کم محیط یا باد مستقیم)
- گل خیلی خیس یا خیلی خشک
- ضخامت نامتوازن در بدنه
- اتصالات ضعیف بین قطعات (مثلاً دسته به بدنه کوزه)
راه حل:
- گل را با رطوبت مناسب (نه خیلی خشک، نه خیلی خیس) استفاده کنید.
- خشک کردن را در محیطی با رطوبت کنترل شده انجام دهید.
- از ضخامت یکنواخت در ساختار سفال اطمینان حاصل کنید.
تاب برداشتن و دفرمه شدن سفال
دلایل:
- جابجایی نادرست سفال خام
- خشک شدن غی ریکنواخت (یک طرف سریع‌تر از طرف دیگر خشک شود)
- تنش‌های داخلی در گل
راه حل:
- سفال را روی سطح صاف و دور از جریان هوا خشک کنید.
- از چرخاندن منظم قطعه در حین خشک شدن اطمینان حاصل کنید.
- از گل با کیفیت و بدون حباب هوا استفاده کنید
چسبیدن گل به سطح کار یا قالب
راه حل:
- سطح کار را با کمی آب یا اسپری ضد چسب (مثل مخلوط آب و صابون) مرطوب کنید.
- از کاغذ مخصوص سفالگری یا پارچه نخی برای جداسازی استفاده کنید.
مشکلات رایج در پخت اول (بیسکویت)
ترکیدن یا منفجر شدن قطعات در کوره:
دلایل:
- رطوبت باقی‌مانده در گل
- حباب‌های هوا در بدنه
- افزایش سریع دمای کوره
راه حل:
- قبل از پخت، مطمئن شوید سفال کاملاً خشک شده است.
- گل را خوب ورز دهید تا حباب‌های هوا خارج شوند.
- دمای کوره را به آرامی افزایش دهید (خصوصاً در ۲۰۰ درجه اول).
سیاه شدن یا تغییر رنگ نامطلوب بدنه بیسکویت
دلایل:
- وجود ناخالصی در گل
- اتمسفر احیا کننده در کوره (اکسیژن کم)
راه حل:
- از گل با کیفیت و بدون ناخالصی استفاده کنید.
- تنظیمات کوره را بررسی کنید تا اتمسفر اکسیدکننده باشد.
مشکلات رایج در مرحله لعاب کاری
خزیدگی لعاب (Crawling)
دلایل:
- سطح چرب یا غبار آلود
- لعاب خیلی غلیظ
- خشک شدن سریع لعاب
راه حل:
- قبل از لعاب کاری، سطح سفال را تمیز و خشک کنید.
- لعاب را با غلظت مناسب رقیق کنید.
جوش زدن لعاب (Blistering/Pinholing)
دلایل:
- خروج گازها از بدنه یا لعاب
- ضخامت زیاد لعاب
راه حل:
- پخت اول را به درستی انجام دهید تا گازها خارج شوند.
- لعاب را با ضخامت مناسب بزنید.
شره کردن بیش از حد لعاب (Running)
دلایل:
- لعاب خیلی رقیق
- ضخامت زیاد لعاب
- دمای پخت بالا
راه حل:
- لعاب را با غلظت مناسب استفاده کنید.
- دمای پخت را مطابق دستورالعمل تنظیم کنید.
ترک‌های مویی در لعاب (Crazing)
دلایل:
- عدم تطابق ضریب انبساط لعاب و بدنه
راه حل:
- از لعاب‌های سازگار با بدنه استفاده کنید.
پوسته شدن یا جدا شدن لعاب (Shivering)
راه‌حل:
- لعاب را با ضخامت کمتر استفاده کنید.
چگونه با عیب‌یابی در سفالگری از مشکلات احتمالی پیشگیری کنیم؟
ثبت وقایع: دمای پخت، نوع گل و لعاب را یادداشت کنید.
آزمایش: قبل از پخت اصلی، نمونه های کوچک را تست کنید.
دقت: هر مرحله را با حوصله انجام دهید.
نتیجه‌گیری:
سفالگری، هنر صبر و یادگیری است هر اشتباه در سفالگری، فرصتی برای یادگیری است. با عیب‌یابی در سفالگری و رفع آن، به مرور به استادکار بهتری تبدیل خواهید شد. پس ناامید نشوید و ادامه دهید. آیا شما هم با مشکلاتی در سفالگری مواجه شده‌اید؟ سوالات خود را در بخش نظرات بپرسید تا راهنمایی کنیم.
