راهنمای جامعNFT هنری برای هنرمندان ایرانی: از خلق تا فروش

نویسنده:مریم مهدویان، مدرس دوره های هنرهای تجسمی

ورود به دنیای NFT هنری بدون آگاهی از چالش‌ها، می‌تواند منجر به از دست دادن وقت و سرمایه شود.

NFT یا توکن غیرمثلی (Non-Fungible Token) یک گام جدید در دنیای هنر دیجیتال و مالکیت آثار است. اگرچه این فناوری فرصت‌های هیجان‌انگیزی را برای هنرمندان سراسر جهان فراهم کرده، اما ورود به آن برای هنرمندان ایرانی با چالش‌ها و ملاحظات خاصی همراه است. این راهنما به صورت کاربردی به مزایا و معایب NFT، به خصوص برای شرایط ایران، می‌پردازد.

NFT هنری چیست و چرا برای هنرمندان اهمیت دارد؟

در ساده‌ترین تعریف، NFT یک گواهی مالکیت دیجیتال برای یک اثر هنری (مانند یک نقاشی دیجیتال، انیمیشن، موسیقی یا حتی یک GIF) است. این گواهی در بلاکچین ثبت می‌شود و اثبات می‌کند که شما مالک اصلی آن اثر هستید. این ویژگی، مشکل اصلی کپی‌برداری در دنیای دیجیتال را حل می‌کند و به هنرمندان اجازه می‌دهد از آثار خود درآمد کسب کنند.

مزایای NFT هنری برای هنرمندان ایرانی

• کسب درآمد مستقیم و جهانی: مهم‌ترین مزیت NFT این است که هنرمند می‌تواند اثر خود را بدون واسطه (مانند گالری‌ها یا دلالان) در یک بازار جهانی به فروش بگذارد. این امر به خصوص برای هنرمندان ایرانی که به بازارهای بین‌المللی دسترسی محدود دارند، یک فرصت بزرگ است.
• اثبات مالکیت و اصالت: با ثبت اثر روی بلاکچین، مالکیت شما به صورت دائمی و غیرقابل تغییر ثبت می‌شود. هر کسی می‌تواند به تاریخچه خرید و فروش آن اثر دسترسی داشته باشد و از اصالت آن مطمئن شود. این ویژگی به آثار دیجیتال ارزش و اعتبار می‌بخشد.
• دریافت حق امتیاز در فروش‌های بعدی: یکی از ویژگی‌های جذاب NFT این است که هنرمند می‌تواند در قرارداد هوشمند (Smart Contract) آن تعیین کند که در هر بار فروش مجدد اثر، درصدی از آن (مثلاً ۱۰٪) به او تعلق بگیرد. این یعنی حتی پس از سال‌ها، هنرمند همچنان از اثر خود درآمد کسب خواهد کرد.
• خلق آثار نوآورانه: هنرمندان می‌توانند آثار خود را به صورت چندرسانه‌ای (Multimedia) یا تعاملی خلق کنند که در قالب‌های سنتی ممکن نبود. مثلاً یک نقاشی که با هر بار خرید، رنگش تغییر می‌کند، یا یک قطعه موسیقی که به همراه یک اثر بصری به فروش می‌رسد.

معایب و چالش‌های NFT هنری برای هنرمندان ایرانی

• تحریم‌ها و محدودیت‌ها: بزرگ‌ترین چالش برای هنرمندان ایرانی، تحریم‌های بین‌المللی است. بسیاری از پلتفرم‌های مطرح NFT مانند OpenSea، SuperRare و Rarible ممکن است به کاربران ایرانی سرویس ندهند. این مسئله باعث می‌شود هنرمندان برای فعالیت در این بازارها مجبور به استفاده از ابزارهایی مانند VPN یا همکاری با افراد خارج از کشور شوند که ریسک‌های امنیتی و حقوقی خاص خود را دارد.
• هزینه‌های بالا (Gas Fee): برای ثبت هر NFT روی بلاکچین (معمولاً اتریوم)، باید هزینه‌ای به نام Gas Fee پرداخت شود. این هزینه بسته به شلوغی شبکه، گاهی اوقات بسیار بالا است و ممکن است برای هنرمندان تازه‌کار سنگین باشد.
• نوسانات بازار و عدم قطعیت درآمد: بازار NFT بسیار نوپا و پرنوسان است. تضمینی برای فروش اثر وجود ندارد و قیمت‌ها می‌توانند به سرعت تغییر کنند. این امر سرمایه‌گذاری زمان و هزینه برای خلق و ثبت NFT را به یک ریسک تبدیل می‌کند.
• مسائل حقوقی و مالیاتی در ایران: قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال و NFT در ایران هنوز به طور کامل مشخص نیست. هنرمندان ممکن است در مورد مسائل مالیاتی یا قانونی مربوط به درآمد حاصل از فروش NFT با ابهام روبرو شوند.
• پیچیدگی فنی: برای ورود به دنیای NFT، هنرمندان باید با مفاهیمی مانند کیف پول‌های دیجیتال (Wallets)، ارزهای دیجیتال، و نحوه کار با پلتفرم‌ها آشنا شوند که ممکن است در ابتدا پیچیده به نظر برسد.

نکات کاربردی برای شروع در ایران

1. انتخاب پلتفرم مناسب: به دنبال پلتفرم‌های غیرمتمرکز یا آنهایی باشید که محدودیت کمتری برای کاربران ایرانی دارند. با این حال، همیشه به ریسک‌های مربوط به استفاده از این پلتفرم‌ها توجه کنید.
2. آغاز با پروژه‌های کوچک: به جای صرف هزینه زیاد برای آثار بزرگ، با خلق آثار کوچک و ارزان‌قیمت شروع کنید تا با فرآیندها آشنا شوید.
3. جامعه‌سازی: در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر فعال باشید و با جامعه هنرمندان و کلکسیونرهای NFT تعامل کنید. دیده شدن در این فضاها بسیار مهم است.
4. بررسی مسائل حقوقی: پیش از هرگونه اقدام جدی، سعی کنید از مشاوران حقوقی و مالیاتی درباره قوانین جاری در ایران برای فعالیت‌های کریپتوکارنسی راهنمایی بگیرید.

NFT یک ابزار قدرتمند است که می‌تواند نقش هنرمندان را در اقتصاد هنر تغییر دهد. با شناخت دقیق مزایا و معایب و با رویکردی هوشمندانه، هنرمندان ایرانی می‌توانند از این فرصت برای نمایش و فروش آثار خود در یک بازار جهانی بهره ببرند.

آیا با NFT هنری به راحتی می‌توان در ایران پول درآورد؟ واقعیت در برابر تبلیغات

این باور که با NFT “به راحتی” می‌توان پول درآورد، یک تصور اغراق‌آمیز و تا حد زیادی نادرست است. در حقیقت، موفقیت در بازار NFT هنری مانند هر حوزه هنری دیگری، نیازمند استراتژی، تلاش و پشتکار است.

واقعیت:

• رقابت بسیار بالا: بازار NFT اشباع از هزاران هنرمند و میلیون‌ها اثر است. برای اینکه کار شما دیده شود، به یک استراتژی بازاریابی قوی و یک سبک هنری منحصربه‌فرد نیاز دارید.
• نیاز به جامعه‌سازی (Community Building): صرفاً ثبت یک اثر کافی نیست. شما باید در شبکه‌های اجتماعی (مانند توییتر و دیسکورد) فعال باشید، با کلکسیونرها و سایر هنرمندان تعامل کنید و یک “جامعه” از طرفداران برای خود بسازید. این فرآیند زمان‌بر و نیازمند روابط عمومی قوی است.
• فروش‌های بزرگ نادر هستند: اکثر فروش‌های میلیونی که در اخبار می‌بینیم، استثنا هستند نه قاعده. بسیاری از هنرمندان آثار خود را به قیمت‌های پایین‌تر می‌فروشند یا حتی در فروش آن ناموفق هستند.
• هزینه‌ها و ریسک‌ها: هزینه‌های ثبت اثر (Gas Fee) و نوسانات بازار ارزهای دیجیتال، درآمدزایی را به یک معادله پیچیده تبدیل می‌کند. ممکن است برای ثبت یک اثر هزینه کنید و هرگز آن را نفروشید.

 NFT هنری یک “شانس بزرگ” نیست، بلکه یک “فرصت” برای هنرمندان است. این فرصت به کسی تعلق می‌گیرد که نه تنها آثار باکیفیتی خلق می‌کند، بلکه استراتژی درستی برای بازاریابی و جامعه‌سازی آن داشته باشد.

مراحل عملی ثبت و فروش آثار هنری (Minting)

فرآیند ثبت یک NFT به اصطلاح “Minting” نامیده می‌شود. این فرآیند پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که در ادامه به صورت گام به گام توضیح داده شده است:

گام اول: آماده‌سازی اثر و ابزارهای لازم

1. اثر هنری خود را آماده کنید: مطمئن شوید که اثر شما (نقاشی دیجیتال، انیمیشن، عکس و…) در قالب فایل‌های مناسب (مانند JPG, PNG, GIF, MP4) و با کیفیت بالا آماده شده است.
2. یک کیف پول دیجیتال (Crypto Wallet) بسازید: این کیف پول برای نگهداری ارزهای دیجیتال شما (مثل اتریوم) و مدیریت NFTها ضروری است. کیف پول‌هایی مانند MetaMask و Trust Wallet از محبوب‌ترین‌ها هستند.
3. کیف پول خود را شارژ کنید: برای پرداخت هزینه‌های ثبت اثر (Gas Fee) و انجام تراکنش‌ها، باید مقداری ارز دیجیتال (اغلب اتریوم یا سولانا) در کیف پول خود داشته باشید. به دلیل تحریم‌ها، این مرحله برای هنرمندان ایرانی کمی دشوار است و اغلب از طریق صرافی‌های داخلی یا افراد قابل اعتماد در خارج از کشور انجام می‌شود.

گام دوم: انتخاب پلتفرم و ثبت اثر

1. یک پلتفرم NFT انتخاب کنید: پلتفرم‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام ویژگی‌ها و هزینه‌های متفاوتی دارند:
   • OpenSea: بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین پلتفرم. اگرچه ممکن است برای کاربران ایرانی محدودیت‌هایی داشته باشد، اما استفاده از آن با ابزارهای دور زدن تحریم رایج است. این پلتفرم اجازه ثبت NFT با هزینه‌های پایین (با استفاده از شبکه Polygon) را هم می‌دهد.
   • Rarible و SuperRare: پلتفرم‌های تخصصی‌تر که به کیفیت آثار اهمیت بیشتری می‌دهند.
   • Foundation: پلتفرمی با کیفیت بالا که برای ورود به آن نیاز به دعوت از یک عضو دیگر دارید.
2. به پلتفرم متصل شوید: با استفاده از کیف پول خود، به پلتفرم انتخابی متصل می‌شوید.
3. اثر خود را بارگذاری (Upload) کنید: فایل اثر هنری را در پلتفرم بارگذاری کرده و یک عنوان، توضیحات، و تگ‌های مناسب برای آن بنویسید.
4. نوع فروش را مشخص کنید: می‌توانید اثر خود را به یکی از این سه روش بفروشید:
   • قیمت ثابت (Fixed Price): قیمتی مشخص برای اثر تعیین می‌کنید.
   • حراجی زمان‌دار (Timed Auction): برای اثر خود یک مزایده با زمان مشخص برگزار می‌کنید.
   • حراجی نامحدود (Open for Bids): افراد می‌توانند در هر زمان برای اثر شما پیشنهاد قیمت دهند.
5. درصد حق امتیاز (Royalty) را تعیین کنید: این یکی از مهم‌ترین بخش‌هاست. در اینجا مشخص می‌کنید که در هر بار فروش مجدد اثر، چه درصدی از آن به شما تعلق بگیرد (معمولاً بین ۵ تا ۱۰ درصد).
6. پرداخت Gas Fee و ثبت نهایی: در نهایت، با تأیید نهایی، هزینه Gas Fee را از طریق کیف پول خود پرداخت می‌کنید و اثر شما روی بلاکچین ثبت می‌شود. این فرآیند ممکن است چند دقیقه طول بکشد.

نتیجه‌گیری برای هنرمندان ایرانی

ورود به دنیای NFT هنری بدون آگاهی از چالش‌ها، می‌تواند منجر به از دست دادن وقت و سرمایه شود. NFT به تنهایی یک راهکار نیست، بلکه یک ابزار قدرتمند است که در کنار خلاقیت، کیفیت بالا، استراتژی بازاریابی و جامعه‌سازی می‌تواند به هنرمندان ایرانی کمک کند تا آثار خود را در یک بازار جهانی به نمایش بگذارند و از آن درآمد کسب کنند. با این حال، همیشه باید با احتیاط و آگاهی کامل از محدودیت‌ها و ریسک‌های موجود در ایران وارد این حوزه شد.